SKKN Ứng dụng thiết bị số để thiết kế trò chơi nhằm tạo hứng thú học tập môn Vật lí cho học sinh

BÁOCÁOSÁNGKIẾN
I.ĐIỀUKIỆNHOÀNCẢNHTẠORASÁNGKIẾN
Vớimục tiêucủagiáodụchiệnnaylà giúp họcsinhhọcđểbiết,họcđểlàm,
họcđểtựkhẳng địnhmình vàhọcđểcùng chungsống.
Đảngvànhànướcluôncoigiáodụclàquốcsáchhàngđầunênnhữngnăm
gầnđâyđãbanhànhcácnghịquyết,thôngtưnhư: Nghị quyết số29-NQ/TW
ngày 4/11/2013 Hộinghị Trung ương8khóaXI vềđổimớicănbản,toàndiệngiáo
dụcvà đàotạo,đáp ứngyêucầucông nghiệphóatrongđiềukiệnkinhtếthịtrường
địnhhướngxãhộichủnghĩavàhộinhậpquốctế; Nghịquyếtsố88/2014/QH13
vềđổimớichươngtrình,sáchgiáo khoa giáodụcphổthông,góp phầnđổimới
cănbản,toàn diệngiáodụcvàđàotạo; Thôngtưsố 32/2018/TT-BGDĐT,ngày
26/12/2018 Banhànhchươngtrìnhgiáodụcphổthôngmớidạytheođịnhhướng
pháttriểnphẩmchất,nănglực; Thôngtư26/2020/TT-BGDĐT,ngày 26/8/2020 về
sửađổi,bổsungmộtsốđiềucủaquychế đánhgiá,xếploạihọcsinh Trunghọccơsở
và Trunghọcphổthông.
Trướcnhiệmvụlớnlaocủamình, toàn ngànhgiáodụcđãquyếttâmthựchiện
nhiệmvụmàĐảngvànhànước giao phó. Tuy nhiên trong quá trìnhthựchiệnvẫncòn
tồntạinhữngkhókhăndonhữngnguyên nhân khách quan và chủquan.
Vật lí làmônkhoahọctựnhiên nghiên cứuvềvậtchấtvàchuyểnđộngcủa
nó trong không gian và thờigian, cùng vớicác khái niệmliên quan nhưnăng
lượng,lực… tấtcảnhữngđiềuđó tạonên sự trừutượng, khô khan không hề dễ
đểtiếpcận bộmôn. Trongthờikìcôngnghệ4.0việcứngdụngcôngnghệthông
tin(CNTT)trongdạyhọcvậtlýđặcbiệtđểthiếtkếcác trò chơilàmộtđiềuhết
sứccầnthiết, đâylàmộttrongnhữngxuhướngđổimớiphươngphápdạyhọc.
vớimụctiêulấyngườihọclàmtrungtâm,giáoviênđóngvaitrònhưmộtcố
vấnthìviệcápdụngCNTTmanglạirấtnhiềutácdụngtrongviệctăngtínhtích
cực,hứngthúchohọcsinhvàgópphầnđịnhhướnghọcsinhnghiêncứukhoa
học.Tuynhiên,đểápdụngđượcphươngphápnàycầnngườigiáoviênphảiđầu
tưnhiềuthờigianvàcósựchuẩnbịthậtchuđáo,đồngthờicầnphảitrangbị
đầyđủkĩnăngvềCNTT.
2
Trongquátrìnhgiảngdạy,tôicũngđãápdụnglinhhoạtcácphương pháp
vàkĩthuậtdạyhọctích cựcnhưlàmviệcnhóm,dạyhọctheodựán,sơđồtư
duy,khăntrảibàn,tiachớp,độngnão,tròchơi…nhằmtạohứngthú,pháthuy
tínhtíchcực,chủđộng,tựtin…củahọcsinh.Quađógópphầnnângcaochất
lượngcủahọcsinhởmônhọcnày. Bằngthựctếgiảngdạyvàquacuộckhảosát
vềhìnhthứchọctập màhọcsinhhứngthúnhấtchothấy,rấtnhiềuhọcsinh
thíchthúvớiphươngphápdạyhọcthôngquahìnhthứctròchơi.
Họctrongquátrìnhvuichơilàquátrìnhlĩnhhộitrithứcvốnsốngmột
cáchnhẹnhàng,tựnhiênkhônggòbóphùhợpvớiđặcđiểmtâmsinhlícủahọc
sinh.Họctậpthông qua tròchơisẽkhơidạyhứngthútựnguyện,làmgiảmthiểu
sựcăngthẳngthầnkinhởcácem.Tronglúcchơitinhthầncủahọcsinhthường
rấtthỏamáinênkhảnăngtiếpthukiếnthứctronglúcchơisẽtốthơn,hoặcsau
khichơicũngsãtốthơn.Tròchơidạyhọcgiúpxuađinỗiloâunặngnềcủa
việchọcchohọcsinh,giúpgắn kếttìnhcảmgiữaHSvớiHS,giữaHSvớiGV.
Trongquátrìnhchơi,họcsinhhuyđộngcácgiácquanđểtiếpnhậnthông
tin.Họcsinhphảitựphântích,tổnghợp,sosánh,kháiquáthóalàm cho các
giácquantinhnhạyhơn,ngônngữmạchlạchơn,cácthaotáctrítuệđượchình
thành.Họcsinhtiếpthu,lĩnhhộivàkhắcsâuđượcnhiềukiếnthức,nhiềukhái
niệm. Tròchơidạyhọccũngcóthểhìnhthànhnênchohọcsinhnhữngkĩnăng,
nănglực,phẩmchất củamônhọc,họcsinhkhôngchỉcócơhộitìmhiểukiến
thức,ôntậplạicáckiếnthứcđãbiếtmàcòncóthểcóđượckinhnghiệm,hành
vi.
Mộtsốtròchơidạyhọccòngiúpchohọcsinhcókhảnăngtưduy,cách
giảiquyếtvấnđềnhanhnhẹn,không chỉtronglĩnhvựcmìnhchơimàcảlĩnh
vựccủacuộcsống…Trêncơsởđótròchơitrong dạyhọc cóthểđịnhhướng
pháttriểnphẩmchất,nănglựchọcsinh. Thôngquađópháthuyđược sự sáng
tạo của họcsinhđólàcóthể tự thiết kế tròchơiđể dạy cho lẫn nhau.
Từ những lí do trên cho thấy một trong những giải pháp tốt nhất để giúp
HS hứngthúhơnvà học tập hiệu quả hơnđólàGV nên cho HS lĩnhhội, vận
3
dụng kiến thứcthôngquacáctròchơi. Vừa học, vừachơi, giúp kiến thức không
những khắc sâu mà các em sẽ thấy việc học rất gầngũihơnnữakĩnăngtưduy
sáng tạođượckhơigợi cần nhiều cho mọi công việc và ngành nghề. Vớinhững
nguyên nhân, lí do trên tôi lựachọn đềtài “Ứngdụngthiếtbịsốđể thiếtkếtrò
chơinhằmtạohứngthú họctậpmôn VậtLí cho họcsinh.”
4
II.MÔTẢGIẢIPHÁP
1.Môtảgiảipháptrướckhitạorasángkiến:
Họcsinh nói chung và họcsinhtrườngTHPT ĐỗHuy Liêu nói riêng học
khá nhiềumôn họcnên thờigiandànhchoviệctìmhiểu sâukiếnthứcởtấtcả
các bộmôn, đặcbiệtlàvật lí cònrấthạnchế.Chưakểđến áp lựctâm lý trong
việctiếpthukiếnthức, dẫnđến mệtmỏivềtinhthần,màhậuquảrõ nét nhấtlà
các em ít tìmthấysựthíchthútronghọctập,lườibiếngtrongtưduy, thụđộng
trongtiếpthuvànghiên cứubàihọc.
Qua số liệu khảo sát đầu nămhọc 2022 – 2023, số học sinh đạt điểm trên
trung bình môn vật lí chỉ chiếm khoảng 65%, số học sinh điểm dưới trung bình
chiếm khoảng 35%.
Trong quá trình giảngdạy tạitrường tôi nhậnthấyviệc tạohứngthú cho
họcsinh thông qua trò chơiởmôn vậtlí nói riêng và các môn nói chung còn hạn
chế, chưapháthuyđượchiệuquảtrong quá trình dạyhọc. Điềunày do nhiều
nguyên nhân:
*Về phía giáo viên:
– Nhiềugiáo viên chưađầutưthờigianchoviệcthiết kếtrò chơi, tổchức
trò chơitronghọctập chưakhoahọc. Hơnnữa thời gian 45 phút/tiếtrấtnhanh,
nếuquảnlýhọcsinhkhôngtốt,khiếnhọcsinhmấttậptrung, lớpồnào. Mộtsố
tròchơidogiáoviênchuẩnbịchưachuđáonêntínhchấtcủanóchỉlàvui mà
nộidunghọctậpchưa cungcấpđượclà bao.
– Hiệnnaymộtsốgiáoviênchỉchútrọngđếndạyhọctruyềnthụkiếnthức
vì áp lực thi cử vàgiớihạnthờigian, mà chưa quan tâm nhiều đến việc dạy học
phát triển năng lực cho họcsinh.
– Cónhiềugiáoviênđãtiếpcậnvớicácphươngphápdạyvàkỹ thuậtdạy
học tíchcựcđểgiảngdạytrên lớpnhằmpháthuycácnănglựccủahọcsinh,tuy
nhiênthờilượngcóhạnnêncácphươngphápchưađạthiệuquảcao.
– Trong các bài học nhiều giáo viên còn chưa đầutưthờigianlồngghép
kiếnthứcvớinộidunggiảitrí,tròchơiphùhợpvàtổchứcchoHS.
*Về phía học sinh:
5
– Nhiềuhọcsinhcòntiếpnhậnkiếnthứcmộtcách thụ động, thiếutíchcực,
chủđộng, sángtạotronghoạtđộngchiếm lĩnhtrithức. Nhiềuhọcsinhcònbỡ
ngỡ vớihoạtđộng trò chơi, chưamạnhdạncònnểnang,tựái cá nhân, chưacó ý
thứctôntrọngýkiếncủa bạn trongviệc tham giachonênkếtquảchưađạt được
yêucầuđềra.
– NhiềuhọcsinhchưayêuthíchmônVậtLí nóiriêngvàmônkhoahọctự
nhiên nói chung do tâm lí ngại suy nghĩ, ngại tìm tòi, ngại khám phá.
– Họcsinhchưađammêsángtạonênkhihọctậpvànghiêncứuthường có
tâm lí chán nản, không kiên trì.
– Chưa pháthiệnđượcnănglựccủamìnhnênchưađịnh hướng được
nghề nghiệp, không biết mình thích nghề gì và nghề gì phù hợp với năng lực
của mình.
* Vềphía phụhuynh: Mộtbộphậnchamẹ chưathực sựquantâm đếnviệc
họctậpcủacáccon. Chưacósựkiểmtra,đônđốc,nhắcnhởcon em mình học
tập. Giaophóviệcdạydỗcho giáo viên trong nhàtrường.
2.Môtảgiảiphápsaukhicósángkiến:
2.1. Các vấn đềchungcủaphương pháp dạy họcthôngqua trò chơi.
2.1.1. Quan điểm vềtrò chơidạyhọc.
Có nhiều quanđiểmkhácnhauvềtròchơidạyhọc.Tronglýluậndạyhọc,
tấtcảnhữngtròchơigắnvớiviệcdạyhọc, có luậtchơiđượcđịnhhướng phát
triểntrítuệ ngườihọc, do giáo viên nghĩ ra và dùng nó vàomụcđích giáodục
và dạyhọc đềuđượcgọi là trò chơidạyhọc.
Theo Đặng Thành Hưng, những trò chơi giáo dục được lựa chọn để sử
dụng trực tiếp để dạy học, tuân theo mục đích, nội dung, các nguyên tắc và
phương phápdạyhọc,cóchứcnăng tổchức,hướng dẫnvàđộng viêntrẻtìm
kiếmvà lĩnhhộitrithức,học tậpvàrènluyện kĩnăng,tíchlũyvàpháttriểncác
phươngthứchoạtđộngvàhành vi ứngxửxãhội,vănhóa, đạođức,thẩmmĩ,
pháp luật, khoa học,ngônngữ, cải thiệnvàpháttriển thể chất,tức là tổchứcvà
6
hướngdẫnquá trình họctậpcủahọcsinhkhihọthamgia trò chơiđềuđượcgọi
làtròchơidạyhọc.
Nhưvậy, có thểhiểutròchơidạyhọclànhữngtròchơi có nộidunggắn
liềnvới nội dungdạy học, được giáoviênthiếtkế,lựa chọn nhằmsửdụng một
cách chủđộngvàoquá trình dạyhọcnhằmtăngtínhtươngtác, tích cựctrong
quátrìnhdạyhọcnhằmđạtđượcmục tiêudạyhọc.
2.1.2. Lợi íchcủaviệcdạyhọc thông qua tròchơi:
Trò chơi học tậpgiúpthayđổihình thứchọctậplàm cho không khí lớphọc
thoải mái, dễ chịuhơn. Trong khi chơi một trò chơi, học sinh cũng có thể tự do
phạm sai lầm mà không có bất kỳ hậu quả lớn nào gây tổn hại về thể chất hoặc
tinh thần. Bất kỳ sai lầm nào được thực hiện đều có thể được thảo luận và rút
kinh nghiệm trong hoạt động nhóm sau đó. Từ đó, học sinh sẽ biết cách nhìn
nhận, phân tích, so sánh khái quát kiến thức đã lĩnh hội trước đó. Vì vậy mà
thông qua trò chơi, học sinh được rèn luyện trí nhớ. Có ấn tượng mạnh mẽ về
kiến thức đó, học sinh chắc chắn sẽ nắm bài dễ dàng hơn, lâu hơn.
2.1.3. Phânloại trò chơidạyhọc:
Hoạtđộngdạyhọctrênlớpcóthể đượcchiathành4loạichính, theo đó,
theomụctiêucủatừnghoạtđộngsẽcó4loạitròchơichínhnhưsau:
– Nhóm tròchơidùngtronghoạtđộngkhởiđộng: Nhằm tạohứng thú, tâm
thếnhận thức cho ngườichơi.
– Nhómtròchơi dùng trong hoạtđộnghìnhthành kiếnthứcmới:Họcsinh
tìmhiểu, lĩnh hộikiếnthức.
– Nhómtròchơidùng trong hệthốnghóa kiến thức, củngcốluyệntập.
– Nhómtròchơidùngtrong vận dụngkiếnthức: Học sinh vậndụngkiến
thứcđểgiảiquyếtvấnđềthựctiễn.
2.1.4. Nguyêntắc thiếtkế trò chơidạyhọc.
Nguyêntắcbámsátmục tiêudạyhọcvàtriệtđểkhaithác các thiếtbịdạy
họcsẵncó: Khithiếtkếtròchơidạyhọcphảicăncứmục tiêudạyhọc,yêu cầu,
nội dungkiếnthứccơbản; Cácđồdùngdạyhọctựlàmcủa giáo viên khai thác
từnhữngvậtliệugầngũi xung quanh (cácphếliệunhư:quảbóngbànkhông
7
dùng,vỏhộpbánhkẹo, đầugỗ, đầunứa, giấybìa…)saochođồdùngvừađảm
bảotính khoa học,tính giáodục, tính thẩmmỹnhưng íttốnkém.
Nguyêntắc phùhợpđặcđiểmtâmlý lứa tuổi,cósứchấpdẫncao: Tròchơi
cósứchấp dẫn,thuhútđượcsựchúý,thamgiacủahọcsinh,tạo không khí vui
vẻ,thoảimái; Tròchơicần phải gần gũi, sát thực, phùhợp vớitâm lý lứatuổi
học sinh, tổchứctròchơikhông quácầukì,phứctạp.
2.1.5. Qui trình tổ chứcmộttròchơidạy học.
– Xácđịnhmụctiêucủatròchơi: Giáo viên cầnphảixácđịnhrõ dùng trò
chơinàyvớimụcđíchgì?Trò chơimang lạicho họcsinhnhững kiến thức gì và
hình thànhnhữngkĩnănggì thông qua các hoạtđộngchơi.
– Chuẩnbịđiềukiện,phươngtiệnchơi: Đểchotròchơidiễn ra thuậnlợithì
giáo viên cầnchuẩnbịmộtđiềukiện chơi tốt.
– Giới thiệu tròchơi và luậttrò chơi
+ Giớithiệutrò chơi: Giáo viên cần giớithiệuthậtdídỏm và hài hước tên
vềtrò chơisao cho họcsinhbịcuốnhútvàotròchơingaytừnhữnggiâyphút
đầutiên.
+ Luật trò chơi:Đơngiản,dễhiểu, dễthực hiện.
– Điều khiểntròchơi: Ngườiđiều khiểntrò chơithườnglà giáo viên,nhưng
vớicác trò chơicóluậtchơiđơn giảnhoặccáctròchơiquen thuộcthìgiáo viên
có thể đểcho họcsinh tựdẫnchương trình còn giáo viên thìđóngvaitròlàcố
vấn.
– Đánh giá kết quảchơi,traogiảichongườichơi.
+ Khi hết thời gian chơi giáo viên cần chỉ rõ ưu điểm, khuyếtđiểm của
từngđộichơi.
+ Giáo viên nênchuẩnbịphầnthưởngtrao giảichođội, người thắngcuộc:
phầnthưởngcó thểlàcho điểm,tràng vỗtay, có thểlà mộtmón quà nhỏ…chủ
yếulàđộngviên và khíchlệ.
8
2.2. Thiết kếmộtsốtrò chơi
2.2.1. Trò chơi‘Bứctranh bí ẩn”
a. Mục tiêu: Đâylàtròchơi dùng trong hoạt động khởiđộng hoặc hoạt
động củngcốkiếnthức trongbàidạy.
b. Chuẩn bị: Giáo viên thiếtkế trò chơitrên phầnmềmpowerpoint (sốô
cửatươngứngsốcâuhỏi tùy thuộcthờigian người thiếtkếbàidạydành cho
cuộcthi),mỗiôcửa sẽcócâuhỏivàđápán,saucácôcửađólàbứctranhhoặc
têngọicủa nhân vật, hiệntượng liên quan đến bài họcmới,bàivừahọc.
c. Thểlệ chơi:Khi giáo viên chiếu cácôcửalên, họcsinh đượclựachọnô
cửa đểtrảlờicâuhỏitìmrabímậtôcửađó,nếutrảlờiđúngôcửađósẽđược
lậtmởđềtìmragợiýchobứctranh.Lầnlượthọc sinh đượclựachọn các ô cửa
để trảlời đến khi nào bức tranh bí mậtđược tìm ra.
d. Bài dạythực hiện:
* Bài 14. Địnhluật I Niu-tơn chươngtrình vật lí 10 (sách KNTT). Trong
hoạtđộng KHỞIĐỘNG tôi thiếtkế trò chơiBức tranh bí ẩn. Bứctranhbí ẩnlà
đượcchekhuấtbởi8câu hỏimà học sinh sẽ phảitrảlời,liên quan đếncác kiến
thức đã học và liên quan tớimột nhà vậtlí nổitiếng ngườiAnh,sống ởthếkỉ
XVII-XVIII là Isaac Newton, từđó dẫnvào nộidungbài họcmới.
Hình ảnhtrò chơibứctranhbí ẩndạytạilớp10A1
9
Hình ảnhtrò chơibứctranhbí ẩndạy tạilớp 10A1
* Bài 30+31+32. Chủđề.Các hiệntượng quang điện (Tiết1) chươngtrình
vật lí 12. Trong hoạtđộng KHỞIĐỘNG tôi thiếtkế trò chơiBức tranh bí ẩn.
Bứctranhbí ẩnlà đượcche khuấtbởicác câu hỏimà học sinh sẽ phảitrảliên
quan đếncác kiếnthức đã học và liên quan tớimộtnhà vậtlí nổitiếng người
Đức là Albert Einstein từđó dẫnvào nộidungbài họcmới
Hình ảnhtrò chơibứctranhbí ẩndạy tạilớp 12A1
10
2.2.2. Tròchơi“Giải ô chữ”
a. Mục tiêu: Đâylàtròchơidùng trong hoạtđộng hoạt độngkhởiđộngbài học
mới hoặccủng cốbài học.
b. Chuẩnbị: Giáo viên thiếtkế tròchơitrênphầnmềmpowerpoint sốcâu
hỏihàng ngang tươngđươngvớisốchữcái trong từkhóa của ô chữ.
c. Thể lệchơi:Chia lớp thành các độichơiphù hợp, các độisẽlầnlượtlựa
chọncâu hỏitheo hàng ngang và trảlời.Độinào tìm ra từkhóa ô chữhàng dọc
sớmnhấtvà đúng sẽchiếnthắng,nếutrảlờisaitừkhóa sẽmấtquyền chơi.
d. Bài dạy thựchiện1: Bài 18: Độngcơkhông đồngbộba pha (VậtLí 12)
tôi thiếtkế trò chơiô chữbí mậttrong hoạtđộngCỦNGCỐ – LUYỆNTẬP các
kiếnthức các em đã đượchọctrướcđó thông qua 8 câu hỏihàng ngang và từkhóa
gồm22 chữcái.
Hình ảnh trò chơigiải ô chữ dạytạilớp12A1
11
Hình ảnh kếtquả trò chơi giảiô chữ dạytạilớp12A1
Bài dạy thựchiện2: Chủđề: Các dụngcụquang học- Tiết 3, chươngtrình vật
lí 11, tôi thiếtkế trò chơiô chữbí mậttrong hoạtđộngCỦNGCỐ – LUYỆNTẬP
các kiếnthức các em đã đượchọctrướcđó thông qua 10 câu hỏihàng ngang và từ
khóa gồm10chữcái.
1. Thấukính có khảnăngcho ảnhthậtcủa ngọnnến?
2. Dụngcụdùng đểquan sát các vậtnhỏ?
3. Điểmtrên thấukính mà tia sáng qua đó sẽtruyềnthẳng?
4. Thấukính chỉcó thểtạo ảnhảocủamộtngọnnến?
5. Dụngcụdùng đểghi hình có cấutạogiốngmắt?
6. Phầntiasáng ởtrongnướckhitruyềntừkhông khí vào nước?
7. Điểmtrên trụcchính mà chùm tia song song vớitrụcchính, sau khi qua
thấukính sẽhộitụtạiđó?
8. Mắtnào không nhìn đượccác vậtởxa?
9. Bộphậnquantrọngnhấtcủacác máy ảnh?
10. Đạilượngquantrọng nhất củamộtkính lúp?
12
Hình ảnhtrò chơigiảiô chữ dạytạilớp11A1

Ấ

Ộ

Ụ

Ấ

Ả

Ạ

Ể

Ắ

Ậ

Ộ

Hình ảnh kếtquả trò chơigiảiô chữ dạytạilớp11A1
13
2.2.3. Trò chơi “Rung chuông vàng”
a. Mụctiêu: Đây là trò chơi dùng trong hoạtđộng củngcố, luyệntập hoặc
trong các tiết ôn tập,bám sát.
b. Chuẩnbị:Giáo viên chuẩnbịphátchomỗimộthọc sinh 4thẻmàukhác
nhau (kích thướcto như cây túlơkhơ,cácthầycô có thể dùng bìa cứng), vídụ:
màu xanh lá cây, xanh nước biển, màuvàng và màu hồng, trên mỗi thẻ ghi
tươngứng1chữcái A, B, C, D.
c. Thểlệchơi:Khi giáo viên chiếu câu hỏitrắcnghiệmnào lên, trongthời
gianđó họcsinh suy nghĩvàchọnthẻ màuứngvớiđáp án. Hếtgiờthìhọc sinh
giơphiếumàuứng vớiđápán.Sauđó giáo viên chiếuđápáncủacâu hỏi. Học
sinh nàođúng đi tiếp, saithìdừng cuộcchơi.
* Lưuý:
– Giáo viên chiếu lầnlượtmỗicâuhỏitrắcnghiệmtrong thời gian ngắn 10
giâyhoặc20giâytùymứcđộcâuhỏivà trìnhđộHS, cáccâuhỏinênđượcsắp
xếptừdễđếnkhó tăngdần.Bạnnào đúng10câu giànhđượcquyềnrungquả
chuông (chuẩn bị sẵn).
– Đểdễ dàng quan sát, tránh gianlậntấtcảhọcsinh đềuphải đứng đểtham
gia, sai thì ngồixuống.
d. Bài dạy thựchiện: Bài 10 Sựrơitựdo, chươngtrình vậtlí 10 (THPT 2018) bộ
sách kếtnốitri thứcvớicuộcsống, tôi thiếtkếtrò chơiRungchuông vàng trong phần
CỦNGCỐ- LUYỆNTẬP với10 câu hỏiđượcnâng lên theo cấpđộvềcác kiếnthức
trướcđó các em đã đượchọc.
14
Hình ảnhtrò chơiRung chuông vàng dạytại lớp10A1
Hình ảnhtrò chơi Rung chuông vàng dạytạilớp10A1
15
2.2.4. Trò chơi ‘Ai là triệu phú”
a. Mụctiêu:Tròchơinàydùng trong hoạtđộngcủngcố,luyệntập, khi dạy
bài họcmớihoặchoạtđộnghình thành kiếnthứcmới trong các tiết ôn tập, bám sát.
b. Chuẩnbị: Giáo viên thiếtkế tròchơitrênphần mềm powerpoint vớicác
câu hỏitrắcnghiệmkhách quan.
c. Thểlệchơi
– Sốlượngngười tham gia: 1 thành viên
– Hìnhthứcchơi:Trắcnghiệmkhách quan, chọn1phươngánđúngtrong 4
đápán.
– Thểthức chơi: ngườitham gia sẽthắngcuộcnếuvượtquasốcâuhỏiquy
địnhcủachươngtrình(Sốcâuhỏitùythuộcthờigian ngườithiếtkếbàidạy
dành chocuộcthi).Trongquátrìnhchơi,bạn có3quyềntrợ giúp sau:
+ Gọi cho người thân: gọi cho người thân của bạn mà bạn nghĩ là có
phươngánđúng.
+ 50/50:loại2phương án sai
+Hỏiýkiếnkhángiả.
* Lưuý:
– Mứcđộcủacâuhỏisẽđitừdễđếnkhó,thờigiansuynghĩchomỗicâu
hỏiphụthuộcngườithiếtkế.
– Tròchơi cóquyđịnh các mứcthưởng khác nhau,tăng dầngiá trịphần
thưởnglêntheosốcâutrả lờiđúng.
d. Bài dạythựchiện: Tiết35 Ôn tậpcuốikì I, vật lí 10, tôi thiếtkếtrò chơi
trong hoạtđộngCỦNGCỐ- LUYỆNTẬP.
Hình ảnhtrò chơiAi là triệuphú dạytạilớp10A1
16
2.2.5. Trò chơi “Miếng ghép bí ẩn”
a. Mục tiêu: Đâylàtròchơidùng trong hoạtđộng hình thành kiếnthứcmới
hoặccủngcố,luyệntập trongbàidạy.
b. Chuẩn bị: Giáo viên thiết kế trò chơi trên phần mềm powerpoint, số
miếngghép phù hợpvới nội dung cầnhình thành kiếnthứcmớihoặccủng cố,
luyệntập trongbàidạy.
c. Thểlệ chơi:Khi giáo viên chiếu hình ảnhcác miếngghép, họcsinhsẽ
lựachọnvà sắpxếplạichophù hợp.
d. Bài dạy thực hiện: Bài Mắt (Tiết 1) – Vật lí 11, tôi thiết kế trò chơi
“Miếngghép bí ẩn” cho hoạt độngHÌNH THÀNH KIẾNTHỨCMỚI đểhình
thành kiếnthứccấutạocủamắt bằngc
2
Trongquátrìnhgiảngdạy,tôicũngđãápdụnglinhhoạtcácphương pháp
vàkĩthuậtdạyhọctích cựcnhưlàmviệcnhóm,dạyhọctheodựán,sơđồtư
duy,khăntrảibàn,tiachớp,độngnão,tròchơi…nhằmtạohứngthú,pháthuy
tínhtíchcực,chủđộng,tựtin…củahọcsinh.Quađógópphầnnângcaochất
lượngcủahọcsinhởmônhọcnày. Bằngthựctếgiảngdạyvàquacuộckhảosát
vềhìnhthứchọctập màhọcsinhhứngthúnhấtchothấy,rấtnhiềuhọcsinh
thíchthúvớiphươngphápdạyhọcthôngquahìnhthứctròchơi.
Họctrongquátrìnhvuichơilàquátrìnhlĩnhhộitrithứcvốnsốngmột
cáchnhẹnhàng,tựnhiênkhônggòbóphùhợpvớiđặcđiểmtâmsinhlícủahọc
sinh.Họctậpthông qua tròchơisẽkhơidạyhứngthútựnguyện,làmgiảmthiểu
sựcăngthẳngthầnkinhởcácem.Tronglúcchơitinhthầncủahọcsinhthường
rấtthỏamáinênkhảnăngtiếpthukiếnthứctronglúcchơisẽtốthơn,hoặcsau
khichơicũngsãtốthơn.Tròchơidạyhọcgiúpxuađinỗiloâunặngnềcủa
việchọcchohọcsinh,giúpgắn kếttìnhcảmgiữaHSvớiHS,giữaHSvớiGV.
Trongquátrìnhchơi,họcsinhhuyđộngcácgiácquanđểtiếpnhậnthông
tin.Họcsinhphảitựphântích,tổnghợp,sosánh,kháiquáthóalàm cho các
giácquantinhnhạyhơn,ngônngữmạchlạchơn,cácthaotáctrítuệđượchình
thành.Họcsinhtiếpthu,lĩnhhộivàkhắcsâuđượcnhiềukiếnthức,nhiềukhái
niệm. Tròchơidạyhọccũngcóthểhìnhthànhnênchohọcsinhnhữngkĩnăng,
nănglực,phẩmchất củamônhọc,họcsinhkhôngchỉcócơhộitìmhiểukiến
thức,ôntậplạicáckiếnthứcđãbiếtmàcòncóthểcóđượckinhnghiệm,hành
vi.
Mộtsốtròchơidạyhọccòngiúpchohọcsinhcókhảnăngtưduy,cách
giảiquyếtvấnđềnhanhnhẹn,không chỉtronglĩnhvựcmìnhchơimàcảlĩnh
vựccủacuộcsống…Trêncơsởđótròchơitrong dạyhọc cóthểđịnhhướng
pháttriểnphẩmchất,nănglựchọcsinh. Thôngquađópháthuyđược sự sáng
tạo của họcsinhđólàcóthể tự thiết kế tròchơiđể dạy cho lẫn nhau.
Từ những lí do trên cho thấy một trong những giải pháp tốt nhất để giúp
HS hứngthúhơnvà học tập hiệu quả hơnđólàGV nên cho HS lĩnhhội, vận
3
dụng kiến thứcthôngquacáctròchơi. Vừa học, vừachơi, giúp kiến thức không
những khắc sâu mà các em sẽ thấy việc học rất gầngũihơnnữakĩnăngtưduy
sáng tạođượckhơigợi cần nhiều cho mọi công việc và ngành nghề. Vớinhững
nguyên nhân, lí do trên tôi lựachọn đềtài “Ứngdụngthiếtbịsốđể thiếtkếtrò
chơinhằmtạohứngthú họctậpmôn VậtLí cho họcsinh.”
4
II.MÔTẢGIẢIPHÁP
1.Môtảgiảipháptrướckhitạorasángkiến:
Họcsinh nói chung và họcsinhtrườngTHPT ĐỗHuy Liêu nói riêng học
khá nhiềumôn họcnên thờigiandànhchoviệctìmhiểu sâukiếnthứcởtấtcả
các bộmôn, đặcbiệtlàvật lí cònrấthạnchế.Chưakểđến áp lựctâm lý trong
việctiếpthukiếnthức, dẫnđến mệtmỏivềtinhthần,màhậuquảrõ nét nhấtlà
các em ít tìmthấysựthíchthútronghọctập,lườibiếngtrongtưduy, thụđộng
trongtiếpthuvànghiên cứubàihọc.
Qua số liệu khảo sát đầu nămhọc 2022 – 2023, số học sinh đạt điểm trên
trung bình môn vật lí chỉ chiếm khoảng 65%, số học sinh điểm dưới trung bình
chiếm khoảng 35%.
Trong quá trình giảngdạy tạitrường tôi nhậnthấyviệc tạohứngthú cho
họcsinh thông qua trò chơiởmôn vậtlí nói riêng và các môn nói chung còn hạn
chế, chưapháthuyđượchiệuquảtrong quá trình dạyhọc. Điềunày do nhiều
nguyên nhân:
*Về phía giáo viên:
– Nhiềugiáo viên chưađầutưthờigianchoviệcthiết kếtrò chơi, tổchức
trò chơitronghọctập chưakhoahọc. Hơnnữa thời gian 45 phút/tiếtrấtnhanh,
nếuquảnlýhọcsinhkhôngtốt,khiếnhọcsinhmấttậptrung, lớpồnào. Mộtsố
tròchơidogiáoviênchuẩnbịchưachuđáonêntínhchấtcủanóchỉlàvui mà
nộidunghọctậpchưa cungcấpđượclà bao.
– Hiệnnaymộtsốgiáoviênchỉchútrọngđếndạyhọctruyềnthụkiếnthức
vì áp lực thi cử vàgiớihạnthờigian, mà chưa quan tâm nhiều đến việc dạy học
phát triển năng lực cho họcsinh.
– Cónhiềugiáoviênđãtiếpcậnvớicácphươngphápdạyvàkỹ thuậtdạy
học tíchcựcđểgiảngdạytrên lớpnhằmpháthuycácnănglựccủahọcsinh,tuy
nhiênthờilượngcóhạnnêncácphươngphápchưađạthiệuquảcao.
– Trong các bài học nhiều giáo viên còn chưa đầutưthờigianlồngghép
kiếnthứcvớinộidunggiảitrí,tròchơiphùhợpvàtổchứcchoHS.
*Về phía học sinh:
5
– Nhiềuhọcsinhcòntiếpnhậnkiếnthứcmộtcách thụ động, thiếutíchcực,
chủđộng, sángtạotronghoạtđộngchiếm lĩnhtrithức. Nhiềuhọcsinhcònbỡ
ngỡ vớihoạtđộng trò chơi, chưamạnhdạncònnểnang,tựái cá nhân, chưacó ý
thứctôntrọngýkiếncủa bạn trongviệc tham giachonênkếtquảchưađạt được
yêucầuđềra.
– NhiềuhọcsinhchưayêuthíchmônVậtLí nóiriêngvàmônkhoahọctự
nhiên nói chung do tâm lí ngại suy nghĩ, ngại tìm tòi, ngại khám phá.
– Họcsinhchưađammêsángtạonênkhihọctậpvànghiêncứuthường có
tâm lí chán nản, không kiên trì.
– Chưa pháthiệnđượcnănglựccủamìnhnênchưađịnh hướng được
nghề nghiệp, không biết mình thích nghề gì và nghề gì phù hợp với năng lực
của mình.
* Vềphía phụhuynh: Mộtbộphậnchamẹ chưathực sựquantâm đếnviệc
họctậpcủacáccon. Chưacósựkiểmtra,đônđốc,nhắcnhởcon em mình học
tập. Giaophóviệcdạydỗcho giáo viên trong nhàtrường.
2.Môtảgiảiphápsaukhicósángkiến:
2.1. Các vấn đềchungcủaphương pháp dạy họcthôngqua trò chơi.
2.1.1. Quan điểm vềtrò chơidạyhọc.
Có nhiều quanđiểmkhácnhauvềtròchơidạyhọc.Tronglýluậndạyhọc,
tấtcảnhữngtròchơigắnvớiviệcdạyhọc, có luậtchơiđượcđịnhhướng phát
triểntrítuệ ngườihọc, do giáo viên nghĩ ra và dùng nó vàomụcđích giáodục
và dạyhọc đềuđượcgọi là trò chơidạyhọc.
Theo Đặng Thành Hưng, những trò chơi giáo dục được lựa chọn để sử
dụng trực tiếp để dạy học, tuân theo mục đích, nội dung, các nguyên tắc và
phương phápdạyhọc,cóchứcnăng tổchức,hướng dẫnvàđộng viêntrẻtìm
kiếmvà lĩnhhộitrithức,học tậpvàrènluyện kĩnăng,tíchlũyvàpháttriểncác
phươngthứchoạtđộngvàhành vi ứngxửxãhội,vănhóa, đạođức,thẩmmĩ,
pháp luật, khoa học,ngônngữ, cải thiệnvàpháttriển thể chất,tức là tổchứcvà
6
hướngdẫnquá trình họctậpcủahọcsinhkhihọthamgia trò chơiđềuđượcgọi
làtròchơidạyhọc.
Nhưvậy, có thểhiểutròchơidạyhọclànhữngtròchơi có nộidunggắn
liềnvới nội dungdạy học, được giáoviênthiếtkế,lựa chọn nhằmsửdụng một
cách chủđộngvàoquá trình dạyhọcnhằmtăngtínhtươngtác, tích cựctrong
quátrìnhdạyhọcnhằmđạtđượcmục tiêudạyhọc.
2.1.2. Lợi íchcủaviệcdạyhọc thông qua tròchơi:
Trò chơi học tậpgiúpthayđổihình thứchọctậplàm cho không khí lớphọc
thoải mái, dễ chịuhơn. Trong khi chơi một trò chơi, học sinh cũng có thể tự do
phạm sai lầm mà không có bất kỳ hậu quả lớn nào gây tổn hại về thể chất hoặc
tinh thần. Bất kỳ sai lầm nào được thực hiện đều có thể được thảo luận và rút
kinh nghiệm trong hoạt động nhóm sau đó. Từ đó, học sinh sẽ biết cách nhìn
nhận, phân tích, so sánh khái quát kiến thức đã lĩnh hội trước đó. Vì vậy mà
thông qua trò chơi, học sinh được rèn luyện trí nhớ. Có ấn tượng mạnh mẽ về
kiến thức đó, học sinh chắc chắn sẽ nắm bài dễ dàng hơn, lâu hơn.
2.1.3. Phânloại trò chơidạyhọc:
Hoạtđộngdạyhọctrênlớpcóthể đượcchiathành4loạichính, theo đó,
theomụctiêucủatừnghoạtđộngsẽcó4loạitròchơichínhnhưsau:
– Nhóm tròchơidùngtronghoạtđộngkhởiđộng: Nhằm tạohứng thú, tâm
thếnhận thức cho ngườichơi.
– Nhómtròchơi dùng trong hoạtđộnghìnhthành kiếnthứcmới:Họcsinh
tìmhiểu, lĩnh hộikiếnthức.
– Nhómtròchơidùng trong hệthốnghóa kiến thức, củngcốluyệntập.
– Nhómtròchơidùngtrong vận dụngkiếnthức: Học sinh vậndụngkiến
thứcđểgiảiquyếtvấnđềthựctiễn.
2.1.4. Nguyêntắc thiếtkế trò chơidạyhọc.
Nguyêntắcbámsátmục tiêudạyhọcvàtriệtđểkhaithác các thiếtbịdạy
họcsẵncó: Khithiếtkếtròchơidạyhọcphảicăncứmục tiêudạyhọc,yêu cầu,
nội dungkiếnthứccơbản; Cácđồdùngdạyhọctựlàmcủa giáo viên khai thác
từnhữngvậtliệugầngũi xung quanh (cácphếliệunhư:quảbóngbànkhông
7
dùng,vỏhộpbánhkẹo, đầugỗ, đầunứa, giấybìa…)saochođồdùngvừađảm
bảotính khoa học,tính giáodục, tính thẩmmỹnhưng íttốnkém.
Nguyêntắc phùhợpđặcđiểmtâmlý lứa tuổi,cósứchấpdẫncao: Tròchơi
cósứchấp dẫn,thuhútđượcsựchúý,thamgiacủahọcsinh,tạo không khí vui
vẻ,thoảimái; Tròchơicần phải gần gũi, sát thực, phùhợp vớitâm lý lứatuổi
học sinh, tổchứctròchơikhông quácầukì,phứctạp.
2.1.5. Qui trình tổ chứcmộttròchơidạy học.
– Xácđịnhmụctiêucủatròchơi: Giáo viên cầnphảixácđịnhrõ dùng trò
chơinàyvớimụcđíchgì?Trò chơimang lạicho họcsinhnhững kiến thức gì và
hình thànhnhữngkĩnănggì thông qua các hoạtđộngchơi.
– Chuẩnbịđiềukiện,phươngtiệnchơi: Đểchotròchơidiễn ra thuậnlợithì
giáo viên cầnchuẩnbịmộtđiềukiện chơi tốt.
– Giới thiệu tròchơi và luậttrò chơi
+ Giớithiệutrò chơi: Giáo viên cần giớithiệuthậtdídỏm và hài hước tên
vềtrò chơisao cho họcsinhbịcuốnhútvàotròchơingaytừnhữnggiâyphút
đầutiên.
+ Luật trò chơi:Đơngiản,dễhiểu, dễthực hiện.
– Điều khiểntròchơi: Ngườiđiều khiểntrò chơithườnglà giáo viên,nhưng
vớicác trò chơicóluậtchơiđơn giảnhoặccáctròchơiquen thuộcthìgiáo viên
có thể đểcho họcsinh tựdẫnchương trình còn giáo viên thìđóngvaitròlàcố
vấn.
– Đánh giá kết quảchơi,traogiảichongườichơi.
+ Khi hết thời gian chơi giáo viên cần chỉ rõ ưu điểm, khuyếtđiểm của
từngđộichơi.
+ Giáo viên nênchuẩnbịphầnthưởngtrao giảichođội, người thắngcuộc:
phầnthưởngcó thểlàcho điểm,tràng vỗtay, có thểlà mộtmón quà nhỏ…chủ
yếulàđộngviên và khíchlệ.
8
2.2. Thiết kếmộtsốtrò chơi
2.2.1. Trò chơi‘Bứctranh bí ẩn”
a. Mục tiêu: Đâylàtròchơi dùng trong hoạt động khởiđộng hoặc hoạt
động củngcốkiếnthức trongbàidạy.
b. Chuẩn bị: Giáo viên thiếtkế trò chơitrên phầnmềmpowerpoint (sốô
cửatươngứngsốcâuhỏi tùy thuộcthờigian người thiếtkếbàidạydành cho
cuộcthi),mỗiôcửa sẽcócâuhỏivàđápán,saucácôcửađólàbứctranhhoặc
têngọicủa nhân vật, hiệntượng liên quan đến bài họcmới,bàivừahọc.
c. Thểlệ chơi:Khi giáo viên chiếu cácôcửalên, họcsinh đượclựachọnô
cửa đểtrảlờicâuhỏitìmrabímậtôcửađó,nếutrảlờiđúngôcửađósẽđược
lậtmởđềtìmragợiýchobứctranh.Lầnlượthọc sinh đượclựachọn các ô cửa
để trảlời đến khi nào bức tranh bí mậtđược tìm ra.
d. Bài dạythực hiện:
* Bài 14. Địnhluật I Niu-tơn chươngtrình vật lí 10 (sách KNTT). Trong
hoạtđộng KHỞIĐỘNG tôi thiếtkế trò chơiBức tranh bí ẩn. Bứctranhbí ẩnlà
đượcchekhuấtbởi8câu hỏimà học sinh sẽ phảitrảlời,liên quan đếncác kiến
thức đã học và liên quan tớimột nhà vậtlí nổitiếng ngườiAnh,sống ởthếkỉ
XVII-XVIII là Isaac Newton, từđó dẫnvào nộidungbài họcmới.
Hình ảnhtrò chơibứctranhbí ẩndạytạilớp10A1
9
Hình ảnhtrò chơibứctranhbí ẩndạy tạilớp 10A1
* Bài 30+31+32. Chủđề.Các hiệntượng quang điện (Tiết1) chươngtrình
vật lí 12. Trong hoạtđộng KHỞIĐỘNG tôi thiếtkế trò chơiBức tranh bí ẩn.
Bứctranhbí ẩnlà đượcche khuấtbởicác câu hỏimà học sinh sẽ phảitrảliên
quan đếncác kiếnthức đã học và liên quan tớimộtnhà vậtlí nổitiếng người
Đức là Albert Einstein từđó dẫnvào nộidungbài họcmới
Hình ảnhtrò chơibứctranhbí ẩndạy tạilớp 12A1
10
2.2.2. Tròchơi“Giải ô chữ”
a. Mục tiêu: Đâylàtròchơidùng trong hoạtđộng hoạt độngkhởiđộngbài học
mới hoặccủng cốbài học.
b. Chuẩnbị: Giáo viên thiếtkế tròchơitrênphầnmềmpowerpoint sốcâu
hỏihàng ngang tươngđươngvớisốchữcái trong từkhóa của ô chữ.
c. Thể lệchơi:Chia lớp thành các độichơiphù hợp, các độisẽlầnlượtlựa
chọncâu hỏitheo hàng ngang và trảlời.Độinào tìm ra từkhóa ô chữhàng dọc
sớmnhấtvà đúng sẽchiếnthắng,nếutrảlờisaitừkhóa sẽmấtquyền chơi.
d. Bài dạy thựchiện1: Bài 18: Độngcơkhông đồngbộba pha (VậtLí 12)
tôi thiếtkế trò chơiô chữbí mậttrong hoạtđộngCỦNGCỐ – LUYỆNTẬP các
kiếnthức các em đã đượchọctrướcđó thông qua 8 câu hỏihàng ngang và từkhóa
gồm22 chữcái.
Hình ảnh trò chơigiải ô chữ dạytạilớp12A1
11
Hình ảnh kếtquả trò chơi giảiô chữ dạytạilớp12A1
Bài dạy thựchiện2: Chủđề: Các dụngcụquang học- Tiết 3, chươngtrình vật
lí 11, tôi thiếtkế trò chơiô chữbí mậttrong hoạtđộngCỦNGCỐ – LUYỆNTẬP
các kiếnthức các em đã đượchọctrướcđó thông qua 10 câu hỏihàng ngang và từ
khóa gồm10chữcái.
1. Thấukính có khảnăngcho ảnhthậtcủa ngọnnến?
2. Dụngcụdùng đểquan sát các vậtnhỏ?
3. Điểmtrên thấukính mà tia sáng qua đó sẽtruyềnthẳng?
4. Thấukính chỉcó thểtạo ảnhảocủamộtngọnnến?
5. Dụngcụdùng đểghi hình có cấutạogiốngmắt?
6. Phầntiasáng ởtrongnướckhitruyềntừkhông khí vào nước?
7. Điểmtrên trụcchính mà chùm tia song song vớitrụcchính, sau khi qua
thấukính sẽhộitụtạiđó?
8. Mắtnào không nhìn đượccác vậtởxa?
9. Bộphậnquantrọngnhấtcủacác máy ảnh?
10. Đạilượngquantrọng nhất củamộtkính lúp?
12
Hình ảnhtrò chơigiảiô chữ dạytạilớp11A1

SKKN Ứng dụng thiết bị số để thiết kế trò chơi nhằm tạo hứng thú học tập môn Vật lí cho học sinh - O₂ Education (2024)

References